Zijn mensen verschillend of zijn ze hetzelfde? (1)
Allebei zou ik zeggen. We verschillen onmiskenbaar van elkaar, zoals in uiterlijk en qua gedrag, maar je kunt evengoed beargumenteren hoe sterk mensen op elkaar lijken. Ik ga daar in de blog niet dieper op in, want dan wordt deze misschien wel net zo lang als het levenswerk ‘De Essays’ van De Montaigne.
De Franse rechter Michel de Montaigne, die leefde in de zestiende eeuw, heeft veel tijd besteed aan de interpretatie van het menselijk gedrag. Hij kon zich gelukkig de luxe permitteren om zich jarenlang terug te trekken in de torenkamer van zijn kasteeltje in de Dordogne om na te denken. Daar schreef hij zijn beroemde essays, waarbij hij zichzelf vaak als uitgangspunt nam, omdat hij zijn eigen gedrag nog het best zou kunnen begrijpen, was zijn redenering. Uiteindelijk pende hij bijna veertienhonderd bladzijden vol over de meest uiteenlopende onderwerpen, zoals ‘Over de gewoonte om kleren te dragen’, ‘Wij lachen en huilen om hetzelfde’, ‘Onze daden moeten beoordeeld worden naar onze bedoelingen’ en ‘Over leugenaars’. Alhoewel we inmiddels meer dan vierhonderd jaar verder zijn, zijn de meeste essays nog steeds actueel en sommige in het bijzonder zoals ‘Over de ongelijkheid onder ons mensen’. Erasmus’ ‘Lof der Zotheid’ zag in dezelfde eeuw het levenslicht en is eveneens geschreven uit verbazing over het menselijk gedrag, met name over dat van machthebbers. Het lijkt wel of de tijd intussen heeft stilgestaan, want iedere dag staan de kranten vol over de gevolgen van onze concurrentiestrijd zoals over de ongelijkheid tussen mensen. Deze twee beroemde schrijvers stonden echter geenszins alleen. Ik pak nu lukraak nog enkele meer bekende historische figuren ter illustratie. Zo is van de Oude Grieken de wijze uitspraak ‘Ken Uzelf’ van het orakel uit Delphi onsterfelijk geworden en heeft vizier Ptahhotep in het bijzonder gewelddadige faraonische Egypte regels voor goed gedrag aan het papyrus toevertrouwd. Wat te zeggen van de oorlogszuchtige Babylonische koning Hammurabi, die zijn beruchte oog-om-oog-, tand-om-tand-, lidmaat-voor-lidmaat-wetten decreteerde in een, naar later zou blijken, mislukte poging om het uit de hand gelopen gedrag van zijn concurrerende onderdanen de kop in te drukken? En wat te denken van de beroemde, hij is bijgezet in het Panthéon, verlichte schrijver Jean-Jacques Rousseau, die zijn hersenen maar bleef pijnigen over de vraag waarom de mens enerzijds zo wreed kan zijn en anderzijds medelijden kent?
De sedentaire mens blijft zichzelf maar verbazen over zijn vaak tegenstrijdige gedrag. Nu kunnen we ons natuurlijk nog wel tienduizend jaar blijven verbazen, maar ik ben bang dat we onszelf dan al lang hebben doodgeconcurreerd. Laten we ons richten op ons preferente gedrag: samenwerken. Dat is nog veel verbazingwekkender dan concurreren, maar het krijgt maar mondjesmaat aandacht en dat is wel een beetje dom van de denker.
Volgende week verschijnt deel 2 in deze miniserie ‘Zijn mensen verschillend of zijn ze hetzelfde?’. Dan gaan we het hebben over het leuke onderwerp ‘de baas’.
Tips:
(1) Nog een tip voor de blog van 14 augustus 2020 ‘Is samenwerken intelligent? (2)’. Er was nog een eerdere aflevering over samenwerken in de NTR serie ‘De Kennis van Nu’. Zie aflevering 9 ‘Samenwerken in de natuur’ van woensdag 15 juli 2020. Dit is de link: https://www.npostart.nl/de-kennis-van-nu/15-07-2020/VPWON_1308691
(2) Voor wie wil weten of en waarom ‘apen even slim zijn als wij’ staat er een boeiend artikel in NRC Handelsblad van zaterdag 15 augustus 2020 ‘Apencultuur: eindeloos opnieuw het wiel uitvinden’. Er zijn wel veel kanttekeningen bij te plaatsen, maar dat is nou net het leuke van de wetenschap. Dit is de link: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/08/14/apencultuur-eindeloos-opnieuw-het-wiel-uitvinden-a4008783#/handelsblad/2020/08/15/#212