Superioriteit, feiten en fictie
Inmiddels is duidelijk dat kleine en middelgrote kleinkinderen steeds minder een gevaar vormen voor zichzelf en voor hun leerkrachten, zelfs wanneer deze al wat op leeftijd zijn, dus konden Jacintha en ik de poorten van ons bio-vakantieoord heropenen voor onze tweede generatie nakomelingen en de buurjongens. Mijn ervaring is dat, wanneer je om de haverklap uit je concentratie wordt gehaald, er van een enigszins consistente redenering niet zoveel terechtkomt, dus stel ik voor om te beginnen met het bespreken van filosofische denkbeelden. Wellicht werd Immanuel Kant ook regelmatig afgeleid tijdens zijn overpeinzingen, want, zoals we al bespraken, bleek hij in staat om zijn onnavolgbare redenering over het nut van oorlog voeren te formuleren. Nu blijkt, dat Kant bovendien heeft vastgesteld dat er een hiërarchie tussen vier verschillende typen mensenrassen bestaat en dat hij de superioriteit van de man over de vrouw logisch wist te verklaren. (1) Hij was met dit soort waanzinnige meningen natuurlijk niet de eerste. Ook bijvoorbeeld de zestiende-eeuwse essayist Michel de Montaigne, ofschoon de koning van de twijfel, was overtuigd van de domheid van de vrouw.
Gelukkig laat lang niet iedereen zich meeslepen door zijn vooroordelen of de tijdgeest of laat zich ophitsen door stokers en haters, maar denkt na, probeert zich bij de feiten te houden en laat zich niet leiden door angst en vrees. Een mooi voorbeeld daarvan was de breed geïnteresseerde wetenschapper Alexander von Humboldt, die zo’n tweehonderd jaar geleden leefde. Hij was destijds wereldberoemd om zijn ontdekkingen en inzichten in onder andere de levende natuur, de geologie, de klimatologie en de oceanografie en een lichtend voorbeeld voor Charles Darwin. Wellicht minder bekend is dat von Humboldt, ondanks zijn elitaire afkomst, uitgesproken egalitair handelde en behulpzaam was voor zijn medemens. Drie voorbeelden. Humboldt was kind aan huis bij onder meer de koning van Pruisen, de Amerikaanse president Jefferson en de Russische tsaar, maar hij eiste dat zijn universitaire colleges openbaar waren - dus toegankelijk voor iedereen: van laag tot hoog, van vrouw tot man. Hij ging ook tegen de tijdgeest in doordat hij over de indianen, waarmee hij kennismaakte en met wie hij optrok tijdens zijn expedities door het door de Spanjaarden gekoloniseerde Zuid-Amerika, opmerkte dat zij niet alleen even intelligent waren als bijvoorbeeld Pruisen en Spanjaarden, maar dat inzicht ook publiekelijk uitdroeg. Een derde voorbeeld is dat Alexander von Humboldt iedereen hielp, die hem daarom vroeg, ook al kostte hem dat het fortuin dat zijn familie had vergaard. Dit zijn maar enkele voorbeelden. Voor wie het naadje van de kous wil weten, waarom von Humboldt zijn tijd ver vooruit was is de biografie die Andrea Wulf over hem schreef een aanrader. (2) Echte wetenschappers kijken naar de feiten en werken samen, bijvoorbeeld door hun kennis te delen, niet anders dan mensachtigen en mensen dat gedurende de evolutie hebben gedaan. Superioriteitsgevoelens zijn meer een dingetje van de concurrerende sedentaire mens.
Verwijzingen:
(1) Zie het artikel ‘Alsnog debatteert Duitsland over het racisme van filosoof Kant’ in NRC Handelsblad van woensdag 24 juni 2020. Dit is de link: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/24/alsnog-debatteert-duitsland-over-het-racisme-van-filosoof-kant-a4003971
(2) Lees ‘De uitvinder van de natuur – Het avontuurlijke leven van Alexander von Humboldt’ van Andrea Wulf, Uitgeverij Atlas Contact, Nederlandse vertaling Mariella Duindam en Fennie Steenhuis, 9de druk, oktober 2017, ISBN 978 90 450 3541