De wilde dieren in de natuur (2)
“Heb je zin in Monopoly?” vroeg mijn lagere school vriendje Frank me regelmatig in de gezapige jaren vijftig van de vorige eeuw. Dat hoefde hij mij maar één keer te vragen. Het geldspelletje was dé manier om een saaie zondagmiddag voorbij te laten vliegen. Frank en ik waren hele dikke vrienden, maar toch wilden we allebei dolgraag winnen. De spanning liep soms wel op als ik kansen benutte, waar Frank te laat erg in had, maar dat hoort nou eenmaal bij het spel. Wel oneerlijk was, wanneer Frank plotseling een huis op een dure straat kon kopen, vervolgens mijn pion daarop terechtkwam en ik hem veel geld moest betalen. Het lag niet aan het geld, want ik vond het nooit vervelend om te ontvangen, maar uitgeven aan nutteloze zaken, zeker als het om briefjes van vijfhonderd of duizend ging, was ronduit ergerlijk. Het werd echter slaande ruzie, als Frank de dobbelstenen niet goed had laten rollen en hij hotels aankocht met duur geld dat hij mij uit de zak had geklopt. Jong geleerd is oud gedaan, luidt het adagium, want Monopoly bereidde ons voor op wat ons te wachten stond. Maar spel moet niet verward worden met de werkelijkheid. Hoe gek het in dit geval ook moge klinken: Frank en ik werkten samen. Wij speelden een spel, in dit geval alsof we met elkaar concurreerden, vergelijkbaar met de schijngevechten van de zebra’s uit de vorige aflevering. Spel is een vorm van samenwerken en kent heel veel gedaanten. Een daarvan is dat het de spelers voorbereid op de echte concurrentiestrijd, waarbij de een leeft ten koste van de ander, zoals parasieten dat doen.
Behalve door de sedentaire mens, wordt er binnen dezelfde soort zelden geconcurreerd. Dat ligt ook voor de hand, want wie is er nou zo gek om zijn eigen soort te verzwakken of uit te roeien? Zelfs een parasiet leeft zelf niet ten koste van zijn soortgenoten. Tussen verschillende soorten wordt wel meer geconcurreerd, zoals tussen de leeuw en de zebra, maar ook dat gebeurt verhoudingsgewijs maar heel weinig. Zowel binnen dezelfde soort als tussen verschillende soorten is het dominante gedrag samenwerken. De voorbeelden daarvan zijn onuitputtelijk. Lynn Margulis zegt het zo: ‘Wij zijn symbionten op een symbiotische planeet. En als we er maar voor openstaan, komen we overal symbiose tegen’. Margulis leverde het wetenschappelijk bewijs voor het verschijnsel endosymbiose. (1) We sluiten deze weekeditie af met een voorbeeld van samenwerken tussen verschillende soorten. Ik noem niet de zebra’s die in gemengde kuddes samenleven met onder meer springbokken, gnoes en giraffen, of de algen en het koraal, of de stikstofbindende bodembacteriën en de wortels van vele planten, struiken en bomen, of de insecten die bloemen bestuiven, of de vogels, die vruchten eten en daardoor de plantenzaden verspreiden, of de mieren die luizen melken, want die voorbeelden kennen we allemaal, maar wie had in de gaten dat de zeebaars en de murene heel slim samenwerken? Ik niet hoor. (2) Wanneer je het wilt zien, dan ervaar je dat niet concurreren, maar samenwerken het meest voorkomende gedrag is binnen de gehele levende natuur. (3)
Verwijzingen:
(1) Lynn Margulis, De symbiotische planeet, Uitgeverij Contact, ISBN 90 254 9633 4
(2) Zie het artikel ‘Fish choose appropriately when and with whom to collaborate’ in Current Biology (met filmpjes!) Dit is de link:
https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(14)00885-9?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS0960982214008859%3Fshowall%3Dtrue
(3) De tweede alinea van deze blog is gebaseerd op mijn onderzoek naar de relatie tussen competitief en coöperatief gedrag, dat waarschijnlijk in de eerste helft van 2021 verschijnt.
(4) Zie de reactie van 2 juli 2020 van Colbert James op de blog ‘Discriminatie, vooroordelen, slavernij’ van 19 juni 2020. Dit is de link:
https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/8251