Zit de baviaan in de mens? – deel 2
De vorige aflevering hadden we het over het verschrikkelijke bloedbad onder mantelbavianen in een Londense dierentuin, dat plaatsvond begin jaren dertig van de vorige eeuw. Die slachtpartij bleek niet de schuld van de bavianen, maar van de mens, die onvoldoende kennis had van het natuurlijk gedrag van deze diersoort. En of de onnodige dood van vele tientallen mantelbavianen nog niet erg genoeg was, het sterkte de mens tevens in zijn vooroordelen, zoals die over zijn eigen superioriteit, dominantie en agressie, gedragskenmerken die hem sedert de sedentarisatie gijzelen. (1)
Dat deze vooroordelen bestaan is niet zo heel raar, omdat het al weer tienduizend jaar geleden is dat de mens zijn natuurlijke gedrag en zijn kleine samenwerkende groepjes vaarwel zegde om van de geneugten van eigen huis en haard te kunnen gaan profiteren. De schade bleef niet beperkt tot zijn meer geïsoleerde levensstijl en meer persoonlijke bezittingen, maar zou diep ingrijpen in het gedrag van de sedentaire mens. Men hielp elkaar niet langer, vervreemdde van elkaar en ging het doodnormaal vinden om ten koste van de medemens te leven. Economische uitbuiting was nog de minst onschuldige vorm van de schade als gevolg van het moderne sedentaire gedrag, maar evenzo vrolijk werd de medemens tot slaaf gemaakt of werd men door een door goden begenadigde competitieve heerser opgehitst om de buren te vermoorden. Heel begrijpelijk dus dat de leider van het bavianenexperiment Solly Zuckerman overeenkomsten zag tussen het gedrag van de moordende bavianen en de moordende mens. Zuckerman leefde immers niet alleen in het interbellum, er was toen eveneens nog maar heel weinig tot niets bekend over het natuurlijke gedrag van groepen bavianen of van de vroeg menselijke geslachten Ardipithecus en Australopithecus, die eveneens leefden op de savanne. Hij was er dus ook niet mee bekend dat en op welke wijze zowel bavianen als de beide vroege mensensoorten opgewassen waren tegen de gevaren van het leven op de grond en miljoenen jaren wisten te overleven door heel goed samen te werken. Zuckerman wist ook niet dat, ondanks de overeenkomst van de leefomgeving, iedere soort zijn eigen vorm van samenwerken ontwikkelde. Zuckerman zou met zijn mond vol tanden hebben gestaan als hij zou hebben geweten dat bij de evoluerende mens het samenwerken gericht was op het beter anticiperen dan andere soorten, en dat daarvoor egalitarisme een belangrijke voorwaarde was. Mannen en vrouwen waren bij de vroege mens weinig seksueel dimorf en zijn dat nog steeds. Beide seksen verschillen bijvoorbeeld weinig in grootte. Zuckerman wist wel dat mantelbavianen sterk seksueel dimorf zijn: dat hun mannen veel groter zijn dan hun vrouwen. Zuckerman wist echter niet dat die dominante mantelbaviaanmannen in de natuur eerst en vooral de groep beschermen en hun kracht gebruiken om de onderlinge verhoudingen te stabiliseren. Zuckerman realiseerde zich ook niet dat de belangrijkste algemene wet van de levende natuur is dat soortgenoten elkaar helpen om te overleven. En tot slot besefte Solly Zuckerman niet dat zowel moordende mannelijke mantelbavianen als oorlogvoerende sedentaire mensen zich volledig onnatuurlijk gedragen, omdat beide zich niet in hun natuurlijke omgeving bevinden en hun groepen onnatuurlijk van grootte en samenstelling zijn.
Tot besluit van deze blog nog een paar zinnen over dominantie. Bij mantelbavianen zijn de mannen sterk dominant en bij chimpansees eveneens, alhoewel chimpansees veel minder seksueel dimorf zijn dan mantelbavianen. Bij beide soorten heerst een patriarchaat die in de eerste plaats stoelt op fysiek overwicht. Bij bonobo’s, die fysiek maar weinig van chimpansees verschillen, zijn de vrouwen dominant. Niet één vrouw, maar de vrouwen gezamenlijk vestigen het bonobomatriarchaat, ondanks dat ook bonobomannen sterker zijn dan de vrouwen. Deze drie soorten hebben ieder hun specifieke lichamelijke eigenschappen, groepssamenstelling, gedrag en mores om de soort te laten overleven.
Hoe de mens omgaat met dominantie is weer een heel ander verhaal. Dat zien we de volgende keer in deel 3 van het feuilleton ‘Zit de baviaan in de mens?’
Verwijzing:
(1)
Zie de blog Zit de baviaan in de mens? – deel 1 van 17 mei 2024. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/19906
Meer weten? Lees mijn boek Nooit Meer Concurreren, verkrijgbaar bij boekhandel, uitgeverij Boekscout en Bol. Dit is de link: https://koopmijnboek.shop/9789464507423