De Borgia’s en de olifantenjacht – deel 5 (slot)
De nachtmerrie die we in de vorige vier afleveringen samen met de Spaanse familie Borja hebben beleefd is gelukkig voorbij. (1) Nu we vijfhonderd jaar verder zijn weten we dat macht en geld de mensheid ongelukkig maakt. Waar of niet? De ongelijkheid in materieel bezit is niet bepaald bevorderlijk voor de onderlinge verhoudingen en het dwingen en onderdrukken belemmert onder andere de vrije uitwisseling van kennis. Dat hele gedoe met macht en machthebbers, daar moeten we als de sodemieter vanaf. De strijd om de macht en het uitoefenen van macht zijn immoreel, omdat ze ten koste gaan van de medemens en de meest kenmerkende menselijke eigenschap, ons anticipatievermogen, in de weg staan. En dan hebben we het nog niet eens over de wonden, die de machthebber slaat of zijn vermogen om de hele wereld in één klap te vernietigen.
Erasmus leefde in de tijd van de Borgia’s. Zijn satirische ‘Lof der Zotheid’ was uiteraard geen lofrede, maar een filippica, een tirade met name tegen machthebbers, bezitsaccumulatie en immoreel gedrag. (2 en 6) Zijn filippica was van meet af aan immens populair en is dat tot de dag van vandaag gebleven, want de ‘Lof ’ heeft nauwelijks aan actualiteitswaarde ingeboet. Leven we momenteel minder ten koste van elkaar dan vijf eeuwen geleden? Voeren we geen oorlogen meer? Zijn er minder superrijken? Is er minder ongelijkheid? Zijn er minder machthebbers en hebben zij minder macht? Ofwel concurreren we minder met elkaar en met de levende en de niet levende natuur dan aan het einde van de Middeleeuwen?
Niet onderdrukken, maar onderlinge hulp is basaal menselijk gedrag en dat vinden we fijn. Wanneer we een ander helpen dan maken onze hersenen het gelukshormoon dopamine aan. Als beloning. Dat gaat allemaal vanzelf en dat hebben we weer te danken aan alle Hominina die vijf miljoen jaar lang evolueerden in kleine samenwerkende groepen. Een bewijs daarvan zijn de neanderthalers, waarmee we dit Borgia-feuilleton begonnen. Zij leefden honderdduizenden jaren lang in Europa in fluïde samengestelde groepjes van beperkte omvang, vergelijkbaar met de Bosjesmensen waar we het al vaker over hebben gehad. (3) Net als bij de Bosjesmensen paste de groepsgrootte van de neanderthalers zich aan aan de omstandigheden. Was er bijvoorbeeld veel te eten dan dijden groepen uit, was er minder voedselaanbod dan slonk de groepsgrootte. Daarover is interessant wetenschappelijk bewijs geleverd over de neanderthalers die 125.000 jaar geleden hebben geleefd in de buurt van het huidige Leipzig. Dat gebied was destijds bedekt met bossen waar Euraziatische bosolifanten, met hun vier meter schofthoogte en tien ton zwaar, twee keer zo groot als de huidige Afrikaanse olifant, zich helemaal thuis voelden. Het archeologisch onderzoek gaat over de jacht op die enorme olifanten. Terwijl de reguliere groepsgrootte van neanderthalers wordt geschat op enkele tientallen personen, groeide de groep bij de olifantenjacht tijdelijk uit tot wel honderd personen, die uitstekend samenwerkten om de enorme prooi te bejagen, te villen, in hapklare brokken te versnijden en deze op te eten. Zo’n buit was geen alledaagse, dus gingen de kleinere groepen na het feestmaal weer ieder huns weegs. Het bewijs wordt uitgebreid toegelicht in de wetenschappelijke publicatie (4) en een krantenartikel (5). Hominina, vanaf Ardipithecus, zo’n 5,5 miljoen jaar geleden, tot en met Homo sapiens gedijden uitstekend in kleine groepen, zeg maar tot maximaal honderd personen. In die omstandigheden werkt het gedragsregelend mechanisme uitstekend en leven mensen beschaafd. De ellende met ons huidige gedrag begon zo’n dikke tienduizend jaar geleden, toen enorme aantallen mensen dicht opeengepakt trachtten samen te leven. De onderlinge concurrentiestrijd met machthebbers, die toen begon, betekende het einde van de menselijke beschaving. De neanderthalers hielden het in hun Spaanse grot nabij Xátiva 90.000 jaar lang vol doordat ze samenwerkten, kennis deelden en juist anticipeerden. Zou de sedentaire Homo sapiens ook nog 90.000 jaar kunnen voortgaan met zijn immorele gedrag? Wie biedt voor nog 10.000 jaar? Wie biedt voor nog 1.000 jaar?
Verwijzingen:
(1) Zie de blogs:
- Even roddelen over de Borgia’s – deel 1 van 26 januari 2024. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/18930
- Even roddelen over de Borgia’s – deel 2 van 9 februari 2024. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/19080
- Even roddelen over de Borgia’s – deel 3 van 23 februari 2024. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/19193
- Even roddelen over de Borgia’s – deel 4 van 8 maart 2024. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/19315
(2) Zie de blog:
- Even roddelen over de Borgia’s – deel 3 van 23 februari 2024. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/19193
(3) Zie de blogs:
- Mijn tweede boek wordt aangeboden aan Jan Terlouw! van 9 maart 2020. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/7236
- Over Jan Terlouw, over de Bosjesmensen en over macht en catastrofes van 2 oktober 2020. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/9051
- Onze emancipatie, een sensatie van 9 oktober 2020. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/9125
- Ik heb een droom (2) van 6 november 2020. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/9509
(4) Het wetenschappelijke artikel “Hunting and processing of straight-tusked elephants 125.000 years ago: Implications for Neanderthal behavior” werd op 1 februari 2023 in Science Advances gepubliceerd. Dit is de link: https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.add8186
(5) Citaat uit het krantenartikel “Neanderthalers bejaagden zelfs de allergrootste dieren die ze konden tegenkomen: vier meter hoge olifanten” in NRC van 1 februari 2023. Dit is de link: https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/01/ook-de-allergrootste-olifanten-waren-een-prooi-voor-neanderthalers-a4155880
(6) Erasmus gerelateerde blogs:
- Zijn mensen verschillend of zijn ze hetzelfde? (1) van 21 augustus 2020. Dit is de link:
https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/8730
- Zijn mensen verschillend of zijn ze hetzelfde? (2) De baas van 28 augustus 2020. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/8778
- Je bent gek als je wilt samenwerken… van 7 januari 2022. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/13614
- Vrouw Dwaasheid in reprise van 24 november 2023. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/18390
Meer weten? Lees mijn boek Nooit Meer Concurreren, verkrijgbaar bij boekhandel, uitgeverij Boekscout en Bol. Dit is de link: https://koopmijnboek.shop/9789464507423