Even roddelen over de Borgia’s – deel 3
De vorige keer stonden we stil bij enkele wapenfeiten van Zijne Heiligheid Calixtus III en vroegen we ons af wat ‘Vrouw Dwaasheid’ uit Erasmus’ Lof der Zotheid van het gedrag van de papa’s zou vinden. (1) Erasmus leefde immers in die tijd.
Enkele citaten uit haar vijf pagina’s lange filippica:
“… Pausen, kardinalen en bisschoppen beconcurreren de praktijken van vorsten allang en overtreffen ze al bijna.
… En als de pausen, die de plaatsbekleder van Christus zijn, eens probeerden zijn levenswijze te imiteren, dus zijn armoede, werken, wijsheid, kruisdraging en levensverachting; als ze alleen maar eens nadachten over de betekenis van de naam papa, vader, of van de titel Heiligheid, zou er dan één ongelukkiger wezen op aarde zijn? Zou iemand zijn hele vermogen uitgeven om díe positie te kopen? Of, als hij dat gedaan had, die positie uit alle macht met oorlog en gifmoord verdedigen? Wat een massa voordelen zou Wijsheid de pausen ontnemen als zij haar intrede deed!
… Maar nu laten ze eigenlijk alles wat enige inspanning inhoudt aan Petrus en Paulus over, die toch meer dan genoeg tijd hebben. Als iets daarentegen luxe of lust inhoudt, nemen ze het zelf. En zo leeft, door mijn toedoen, vrijwel geen mens in meer luxe en minder zorgen dan zij, die vinden dat er allang genoegdoening aan Christus gegeven wordt als ze in een mystiek gewaad (haast uit een verkleedkist), met veel ceremonieel, getooid met de titel Uwe Zaligheid, Uwe Eerwaarde, Uwe Heiligheid, zegenend en vervloekend, voor bisschop spelen.
… Ze menen dat ze de Kerk, de bruid van Christus, pas waarlijk apostolisch verdedigen als ze haar ‘vijanden verpletteren’ - maar in feite bestaan er geen gevaarlijker vijanden van de Kerk dan goddeloze pausen die Christus doodzwijgen, hem aan winstgevende wetten onderwerpen, met gekunstelde interpretaties prostitueren en met hun verderfelijke leven vermoorden.” (2)
De Spanjaard Alonso de Borja, alias papa Calixtus III, blies als een machtig en rijk man zijn laatste adem uit op 6 augustus 1458. Hij liet een gespreid bedje achter voor zijn neef kardinaal Rodrigo de Borja. Om de concurrentiestrijd om de pauselijke heerschappij, wat in feite een Italiaans feestje was, niet nodeloos ingewikkeld te maken was de Spaanse familienaam Borja inmiddels aangepast aan het Italiaans. Rodrigo Borgia dus stond gelukkig nog met beide benen op de grond, was gepokt en gemazeld in de klerikale koehandel en bevond zich in een uitstekende positie om zijn suikeroom op te volgen. Echter toen oomlief overleed was Rodrigo nog maar 27 jaar oud. Zijne Eminentie genoot echter met volle teugen van zijn macht als vicekanselier van de Romeinse Curie en wist die positie nog tientallen jaren uit te nutten. Zijn macht kwam eveneens goed van pas bij zijn verwoede pogingen om onecht nageslacht te verwekken. Hij liet zich de diensten van onder meer de knappe adellijke hoerenmadam Vannozza dei Cattanei en de beeldschone maîtresse Giulia Farnese zo lekker aanleunen, dat de beruchte seksuele uitspattingen van Markies de Sade daarbij zouden verbleken, maar onze vicekanselier was gelukkig in staat om zijn libertinisme toe te dekken met de soutane der liefde.
Toen het Anno Domini 1492 God dan eindelijk behaagde om Rodrigo de kans te geven zijn kardinaalsmijter in te verwisselen voor de pauselijke, was onze vriend dan ook zo godvergeten rijk dat hij de ezelskarrevrachten vol met goud en zilver, waarmee hij enkele collega-kardinalen omkocht niet eens merkte. Gelukkig hoefde hij niet alle steekpenningen uit eigen zak te betalen, omdat hij de macht had kerkelijke bezittingen als paleizen, ja zelfs hele stadstaten uit te delen aan kardinalen, mits zij hem in de concurrentiestrijd om zijn uitverkiezing zouden steunen. Door zijn gulle hand had hij 18 van de 23 kardinalen over de streep getrokken en was de familie-eer van de Borgia’s gered. Papa Alexander VI kon zijn met goud en edelstenen beklede mijter, ofwel zijn met wijwater besprenkelde vreeswekkende helm voor vijanden van de waarheid, op zijn Heilige hoofd laten plaatsen. (3) De volgende aflevering gaan we kijken of deze loden last niet te zwaar op het hoofd drukte van strijder papa Alexander VI.
Verwijzingen:
(1) Zie de blog:
- Even roddelen over de Borgia’s – deel 2 van 9 februari 2024. Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/19080
(2) Desiderius Erasmus, Lof der Zotheid, vertaald door Harm-Jan van Dam, zeventiende druk, 2016, Uitgeverij Atheneum – Polak & van Gennep, ISBN 978 90 253 0278 8, NUR 302, pp. 84, 86, 87
(3) Voor de liefhebbers. De Latijnse passage uit de wijdingsrite van bisschoppen met name over het plaatsen van de mijter op het hoofd van de prelaat luidt:
“IMponimus, Domine, capiti hujus Antistitis et Agonistæ tui galeam munitionis et salutis, quatenus decorata facie et armato capite, cornibus utriusque Testamenti terribilis appareat adversariis veritatis: et te ei largiente gratiam, impugnator eorum robustus existat: qui Moysi famuli tui faciem, ex tui sermonis consortio decoratam, lucidissimis tuæ claritatis ac veritatis cornibus insignisti, et capiti Aaron Pontificis tui tiaram imponi jussisti. Per Christum Dominum nostrum. ℟. Amen.”
In Engelse vertaling:
“WE place, O Lord, on the head of this Thy Prelate and Combatant, the helmet of defence and salvation, that, having his forehead adorned, and his head guarded, by the power of both Testaments, he may appear terrible to the adversaries of the truth, and stand forward as a valiant champion against them, through the abundant grace bestowed on him by Thee; who didst adorn the countenance of Thy servant Moses, made beauteous, in a colloquy with Thee, with the most brilliant rays of Thy brightness and truth; and who didst command a diadem to be placed on the head of Aaron, Thy High Priest: Through Christ, our Lord. Amen.”
Bron: Wikisource.
Meer weten? Lees mijn boek Nooit Meer Concurreren, verkrijgbaar bij boekhandel, uitgeverij Boekscout en Bol. Dit is de link: https://koopmijnboek.shop/9789464507423