Over het oergevoel van de voetballende Homo sapiens
In de Volkskrant van 25 november 2022 stond het artikel ‘Beter voetballen, minder oorlog voeren.’ Het is een interview met evolutionair psycholoog Mark van Vugt (VU), die een boek heeft laten schrijven door Kees Opmeer over het voetbalspel. (1) We lezen dat Mark zelf ook voetbalt. De krant schrijft: “zodra hij [Van Vugt] een veld betreedt waar twee groepen mannen proberen een bal in een net te schieten, verandert hij in een soort primitieve versie van zichzelf. Een oermens, zo je wilt.” Nu zijn er veel typen ‘oermensen’ geweest de afgelopen miljoenen jaren, dus daar schieten we niet veel mee op. Of zou Van Vugt ook mensachtigen, die op apen leken of misschien zelfs wel apen op het oog hebben gehad? ‘Oermensen’ worden vaak als ‘primitief’ weggezet. Dat vooroordeel komt voort uit het idee dat de superslimme Homo sapiens zichzelf graag ziet als het toppunt van intelligentie en als schepper van ‘de beschaving’. Ik zou niet graag de mensen de kost geven, die er zo over denken. Zo zou bijvoorbeeld de intelligente sapiens de lompe grove neanderthaler in heel Europa en Azië eenvoudig hebben doodgeconcurreerd. Een beeld dat helemaal niet raar overkomt, aangezien in het gedrag van de sedentaire mens de onderlinge concurrentiestrijd volop woekert. De bewijzen uit de archeologie en uit genetisch onderzoek van het tegendeel stapelen zich echter op. Mensachtigen en mensen konden dan ook alleen overleven en evolueren door met elkaar samen te werken en hun competitieve impulsen te beheersen. Het beeld dat Homo sapiens het toppunt van de schepping zou zijn begint dan ook flink te kantelen. De Leidse archeoloog en neanderthaler-onderzoeker Gerrit Dusseldorp levert in hetzelfde krantenartikel commentaar op de ideeën van Van Vugt. Dusseldorp heeft: “moeite met het gemak waarmee Van Vugt parallellen trekt met de oertijd, oorlog en voetbal.” En even verder stelt Dusseldorp: “Voor mij is oorlog niet zo snel oer, maar een recente ontwikkeling.”
Om mijn onderzoek naar de vroege evolutionaire ontwikkeling van het menselijk gedrag wat meer onder de aandacht te brengen ben ik dus maar eens in de pen geklommen en heb de onderstaande reactie naar De Volkskrant ge-e-maild:
“ De mens is geëvolueerd als samenwerker. Wij concurreren pas met elkaar sinds de sedentarisatie. Homo sapiens leefde vanaf de sedentarisatie niet langer als jager-verzamelaar, maar ging in grote groepen samenleven en landbouw en veeteelt bedrijven. Vanaf de sedentarisatie voert de mens dan ook oorlog met elkaar. De oudste bewijzen daarvan zijn aangetroffen in Boven-Egypte en zijn ongeveer 12.500 jaar oud.
De mens ontstond echter lang daarvoor. Typisch menselijk gedrag begon meer dan vijf miljoen jaar geleden bij Ardipithecus, de grondaap. Ardipitheci en daarna Australopitheci werkten op een bijzondere manier samen. Het resultaat was dat zij beter anticipeerden dan andere soorten. Vooruitzien en abstraheren is de typisch menselijke manier om zich aan te passen en te overleven. Dat anticipatievermogen ontstond toen Hominini, zoals de bovenstaande geslachten pitheci en daarna ook o.a. Homo habilis, erectus, neanderthalensis en sapiens samenwerkten. Hominini hadden geleerd om onderling niet of nauwelijks te concurreren en hun instinctieve competitieve en agressieve prikkels te beheersen om te overleven door adequaat te anticiperen. Deze typisch menselijke vorm van samenwerken vereist echter gelijkheid. Dat herkennen we in ons streven naar emancipatie en onze afschuw van ongelijkheid. Sinds de sedentarisatie viert echter het onderling concurreren hoogtij en dat veroorzaakt niets dan ongelijkheid en problemen.
Het voetballen is een goed voorbeeld van de tegenwoordige onderlinge concurrentiestrijd. Alles draait om scoren en winnen. Voetballen roept dan ook spanning en agressie op, de onafscheidelijke metgezellen van de concurrentiestrijd.
Meer weten? Ik onderzoek al meer dan twaalf jaar het competitieve en coöperatieve gedrag van de mens. Het resultaat daarvan is mijn boek met de titel Nooit Meer Concurreren, dat in september 2022 is uitgekomen bij uitgeverij Boekscout.”
Dit bericht is door De Volkskrant niet geplaatst. Ik heb het eveneens aan Mark van Vugt gestuurd, die mij per omgaande bedankte voor mijn interessante analyse! Sportief Mark. Super!
Verwijzingen:
(1) Zie het interview door Tonie Mudde ‘Beter voetballen, minder oorlog voeren’ in de Volkskrant van 25 november 2022.
Dit is de link: https://www.volkskrant.nl/wetenschap/wat-leert-voetbal-ons-over-menselijk-gedrag-hoe-beter-landen-voetballen-hoe-minder-ze-oorlogvoeren~b6c313bb/
(2) Zie de blogs:
- Het gedragsregelend mechanisme van de mens van 14 oktober 2022.
Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/15582
- Verschillen vrouwen en mannen? Mein lieber Herrgott van 4 februari 2022. Deze gaat ook over voetballen.
Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/13839