Dansen op het slappe koord (2)
We vervolgen onze zoektocht waarom Homo sapiens zich in ‘s hemelsnaam op het slappe koord van de concurrentiestrijd heeft gewaagd. (1) We hebben onszelf daarmee immers alleen maar in de problemen gebracht. Neem nou vrijheid. Daar raken we niet over uitgepraat. Nu is vrijheid geen absoluut begrip, maar vooral een gevoel en dus afhankelijk van van alles en nog wat. Een citaat:
“De sedentaire mens idealiseert vrijheid. Voor de presedentaire jagers-verzamelaars was vrijheid van veel minder belang. Zij waren immers vrij om rond te trekken, de vruchten van de aarde te gebruiken en hun mening te geven. Zij werden niet tegengehouden door bezit, zoals huizen en oogsten en territoria, zoals akkers, stads- of staatsgrenzen, ervoeren geen hiërarchische dwang, voerden geen oorlog en gingen niet gebukt onder bezetting, vrijheidsberoving, uitbuiting, dwangarbeid en slavernij. Territoriumdrift hangt samen met concurreren en competitie wanneer het territorium een vorm van exclusief bezit is. Onze voorouders bakenden hun territoria niet af, omdat zij niet met elkaar concurreerden, maar samenwerkten en hun aanpassingsvermogen in belangrijke mate ontleenden aan hun socialiteit. Het ergste wat hen kon overkomen was om solitair, in volledige vrijheid, voort te moeten leven.” (2)
De statische hiërarchische dwang van de overheid is het machtsmiddel van de competitieve heerser. Deze zwaait de scepter en berooft zijn ondergeschikten van hun vrijheid. Zijn zwaaien ontneemt de mens echter niet alleen zijn vrijheid, maar blokkeert eveneens het dynamisch situationeel initiatief, dat het leven van vóór de sedentarisatie kenmerkte.
Citaat:
“Mensen verzetten zich van nature tegen onderschikking, bovenschikking en hiërarchische dwang (3), maar hebben geen hekel aan sturing en initiatief. Integendeel. Zoals het bij de jagers-verzamelaars ieder groepslid vrij stond om zijn mening te geven of gedachten te uiten, zo kon het ook op ieder moment en in iedere situatie het voortouw nemen. Daarbij speelden uiteraard vele factoren een rol, zoals vaardigheden, kennis, karakter, ervaring en conditie, maar de gelijkwaardige verhoudingen maakten dynamisch initiatief mogelijk. Ieder individu kon in een bepaalde situatie als vanzelfsprekend het voortouw nemen.”
“Bij de presedentaire mens dienden sturing en initiatief het samenwerken, waren van korte duur, afhankelijk van de situatie en gericht op adaptiviteit. Dynamisch situationeel leiderschap maakte dat jagers-verzamelaars zich sneller aan konden passen aan veel verschillende situaties, zoals de meest uiteenlopende landschappen en klimaten, dan onze naaste verwanten, de grote mensapen.” (4)
Het is dus niet raar dat we een hekel hebben aan de heerser en diens dwang. Zijn statische hiërarchische dwang heeft de mens inflexibel gemaakt, waardoor wij te weinig en te laat anticiperen en ons onvoldoende of in het geheel niet meer kunnen aanpassen aan veranderingen. Sapiens valt dan ook voortdurend van het slappe koord, maar lijdt, als een kip zonder kop, dapper door. Is het een idee om de onbalans tussen competitief en coöperatief gedrag te herstellen? Hatsekidee, hoplakee.
Verwijzingen:
(1) Zie de blog Dansen op het slappe koord (1) van 26 augustus 2022.
(Dit is de link: https://huibpapenhuijzen.auteursblog.nl/artikel/15254)
(2) Citaat uit mijn boek Nooit Meer Concurreren - Onderzoek naar de balans tussen samenwerken en concurreren tijdens de menselijke evolutie - p. 208, 209.
(Dit is de link naar het boek: https://www.boekscout.nl/shop2/boek.php?bid=13453)
(3) Frans de Waal zegt over leiders: “Onze soort heeft een uitgesproken subversieve inslag, die ervoor zorgt dat we, hoezeer we ook tegen machthebbers opkijken, hen altijd graag een toontje lager zien zingen. Mensen die vandaag de dag in egalitaire samenlevingen leven, variërend van jager-verzamelaars tot tuinbouwers, vertonen dezelfde neiging. Ze leggen de nadruk op het delen en gaan verschillen in rijkdom en macht tegen.”
(Frans de Waal, Een tijd voor empathie, p. 180)
(4) Twee citaten over ‘De leider, initiatief en sturing’ uit Nooit Meer Concurreren - p. 46.
(Dit is de link naar het boek: https://www.boekscout.nl/shop2/boek.php?bid=13453)
Nog twee aanbevelingen:
(5) Over het belang van evenwicht tussen hormonen: zie het krantenartikel ‘Bestierd door hormonen’.
(Dit is de link: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/09/15/bestierd-door-hormonen-a4141878#/krant/2022/09/17/#712 - NRC, 17 september 2022)
(6) Over het snelle succes van samenwerken in een zogeheten hoofdpijndossier vertelt Rachel Streefland, wethouder Asiel en Integratie in Utrecht.
(Dit is de link: https://www.nporadio1.nl/fragmenten/nieuwsweekend/3073edb9-f09f-45a5-83c8-6c9b74eba30a/2022-08-27-utrecht-houdt-woord-en-huisvest-statushouders - ‘Utrecht houdt woord en huisvest statushouders’, 27 augustus 2022, Radio1, Nieuwsweekeind, 13 minuten)