Concurreerden de nazi’s?
De vorige week hadden we het even over de nazi’s. Nu wil ik daar liever niet te veel woorden aan vuil maken, dus hou ik het kort. Dat de nazi’s stevig concurreerden en dat de Tweede Wereldoorlog daarvan een van de vele bewijzen is zullen weinigen betwisten. Maar is de grondoorzaak voor alle oorlogen, die de mens inmiddels heeft uitgevochten niet dát we concurreren? Is die massale georganiseerde agressie niet een logisch gevolg van ons huidige gedrag, dat gedomineerd wordt door concurreren en waarin het samenwerken meestal slechts dient om het concurreren te ondersteunen en te versterken met het doel de concurrentiestrijd te overleven? En levert dat wat op? Minder of meer dreiging? Kleinere of grotere kloven? Minder of meer vervuiling, uitputting en uitsterving? En minder of meer zot gedrag?
Wanneer mensen willen samenwerken zonder te concurreren, zoals in de wetenschap, bijvoorbeeld door kennis met elkaar te delen dan valt dat voor de duvel niet mee. Dat is zachtjes uitgedrukt, want in de praktijk wordt het samenwerken tussen wetenschappers vaak gewoon onmogelijk gemaakt, bijvoorbeeld door landen en bedrijven.
Nu is de erfenis van vijf miljoen jaar menselijke evolutie dat ieder mens heel goed weet dat je veel beter kunt samenwerken dan concurreren, maar het valt niet mee om aan de maalstroom van het concurreren te ontkomen. Zo is bijvoorbeeld na de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog de Volkerenbond opgericht, maar deze is een vroege dood gestorven doordat de deelnemende landen en heersers maar met elkaar bleven strijden om hun eigenbelang. Na de catastrofale Tweede Wereldoorlog van de man met de tandenborstelsnor waren de meeste mensen, inclusief de machthebbers, er eigenlijk wel weer eventjes van doordrongen dat zoiets gruwelijks nooit meer mogelijk zou moeten zijn en werden op de puinhopen van de Volkerenbond de Verenigde Naties opgericht. De dreiging van de wereldwijde vernietiging, inclusief de competitieve heersers zelf, door kernwapens speelde daarbij geen onbelangrijke rol. Maar ook de Verenigde Naties zijn vleugellam, zolang de deelnemers blijven concurreren. Dat zijn immers de soevereine, lees onaantastbare, elkaar beconcurrerende natiestaten die de boel kunnen traineren, naar hun hand zetten, vetoën of eenvoudig de geldkraan kunnen dichtdraaien. De concurrentiestrijd maakt alle vormen van samenwerking die vooruitgang scheppen onmogelijk. Maar er is een oplossing: samenwerken zonder te concurreren. Dat kan hoor.